Voordat een ‘carrière’ een opeenvolging van dienstverbanden was, betekende het ‘racebaan’. De afgelopen tijd voelde het meer zoals dat laatste: rondjes rennen en ingehaald worden door collega’s, om uitgeput weer te eindigen waar ik begon.
Toch voelde het ooit anders. Ooit beklom ik zonder haast of zorgen de onzekere academische ladder. Studeren, promoveren, een serie tijdelijke postdoc contracten die me de kans gaven om mijn publicatielijst uit te breiden: allemaal in de hoop dat ik ergens een vast contract zou krijgen. Maar ja, toen kreeg mijn vrouw kanker en leek de finish van mijn carrièrerace ineens – veel sneller dan ik ooit had gedacht – in zicht.
Wanneer je partner ongeneeslijk ziek blijkt, verschuiven je prioriteiten – dat hoef ik niemand uit te leggen. In de periode na Anna’s diagnose, en ook toen ze voor de tweede keer een lange periode in het ziekenhuis lag, had ik helemaal geen ruimte voor m’n werk: mijn tijd en energie werden volledig opgeslokt door haar ziekte. Beide keren ging het langzaamaan toch weer wat beter dankzij een nieuw medicijn. En beide keren moest ik toen maar weer eens aan de slag. Vond de bedrijfsarts. Vond ik zelf.
Maar er was iets veranderd. Ik kon er mijn vinger niet op leggen.
Totdat ik op het werk van psychiater Elisabeth Kübler-Ross stuitte. Ze beschreef vijf stadia van rouw die mensen door zouden maken wanneer ze een terminale diagnose krijgen. Haar model wordt vaak als achterhaald bestempeld omdat het een ‘juiste’ manier om te rouwen voorschrijft terwijl zoiets niet bestaat: mensen kunnen stadia overslaan en tegelijk of in een andere volgorde doormaken. Toch herkende ik de door haar gedefinieerde stadia onmiddellijk. Ik realiseerde me ineens dat ik, naast het verwerken van Anna’s diagnose, óók aan het rouwen was over het op handen zijnde verlies van mijn carrière.
Kort na Anna’s diagnose loopt mijn contract ten einde. Maar gelukkig krijg ik een nieuwe tijdelijke aanstelling die wordt gefinancierd vanuit een groot internationaal project. Als projectpartners na een meeting vragen hoe het met me gaat, vertel ik niet over Anna’s ziekte of wat het met me doet. Ze zouden zich alleen maar zorgen gaan maken over mijn toewijding, die natuurlijk buiten kijf staat. En het is ook zo’n moeilijk verhaal…ik wil de sfeer niet verpesten.
Als onderdeel van dat project ga ik eind 2014 drie maanden naar Engeland. Want dat is nu eenmaal afgesproken en Anna’s situatie is op dat moment weer stabiel – per slot van rekening waren we kort daarvoor zelfs nog op vakantie geweest. Anna zou zelfs een tijdje over kunnen komen. Doen waar we altijd van gedroomd hadden: een tijdje in Het Buitenland wonen. Alsof er niks aan de hand is.
In Engeland werk ik met een bevriende hoogleraar aan een onderzoeksvoorstel. Met een beetje geluk zou ik daar zelfs een mooie baan uit kunnen slepen: een sprong waarmee ik mijn stapvoetse carrièreverloop ruimschoots zou compenseren. Hoe geweldig zou dat zijn! En misschien is er dan wel iets te regelen met Anna, die in verband met haar gezondheid natuurlijk niet mee zou kunnen verhuizen. Twee weken hier, twee weken daar of zo. Maar ook aan mijn eigen universiteit lijken er na het einde van mijn huidige project kansen. Het vertrek van een collega betekent een kans op promotie, en ik zou geknipt zijn voor die baan. Zie je wel? Het komt allemaal goed, zolang ik me maar niet op Anna’s ziekte focus.
Ik ontkende dat de ziekte van mijn partner impact had op mijn carrière. Dat ging gepaard met zelfbedrog, vermijding, schaamte en wensdenken.
“Wat zou je ervan vinden als we je contract via een detacheringsbureau laten lopen? Dan is voor ons het risico kleiner als jij uitvalt bij het overlijden van je partner.”
“Die vaste positie waarvoor je in de running was, is toch naar je collega gegaan. Het is alle hens aan dek, en we kunnen het ons niet veroorloven om de baan te geven aan iemand die deels met ziekteverlof is.”
“Je bent momenteel geen interessante partij voor het bedrijfsleven. Je persoonlijke situatie is te fluïde – je bent nu eenmaal een liability.”
Ze hebben gelijk. Ik begrijp het ook echt wel. In hun positie zou ik er hetzelfde in staan. Maar toch… gaandeweg word ik steeds kwader. Intern, natuurlijk: ik ben niet iemand die dat uit. Maar het groeit. Ik merk dat zulke uitspraken me kwetsen, hoe reëel ze ook zijn. Dit is niet hoe ik mijn toekomst voor me zag – niet hoe die me voorgespiegeld werd. Jarenlang heb ik m’n inzet getoond, had ik weinig tijd voor vakantie en voor mijn relatie. Ik nam het beperkte loopbaanperspectief en de financiële onzekerheid op de koop toe, omdat ik het gevoel had deel uit te maken van iets belangrijks. En nu ben ik ineens een onzekere factor. Een blok aan het been. Waarom gebeurt dit met mij? Het is niet eerlijk!
Ik werd kwaad op wat ik zag als de oorzaken van het verlies van mijn carrière. Op verschillende momenten waren dat mijn werkgever, Anna, de ziekte, god, ikzelf. Het ging gepaard met (zelf)verwijt, wraakgevoelens, onvoorspelbaar gedrag en gewelddadige gedachten.
Als de boosheid weer wat gaat liggen, bedenk ik me hoeveel ik van mijn baan hou. Ik ben bezig met iets dat ertoe doet. Mijn kleine bijdrage aan een betere wereld. Via m’n publicaties, maar vooral via studenten die ik stimuleer om constructief-kritisch na te denken over hoe de wereld in elkaar zit.
Maar ik hou méér van Anna dan van mijn baan. Het idee dat ik tijdens de goede momenten die ze nog heeft, altijd aan het werk ben, kan ik steeds slechter verdragen.
“Waarom geef je er dan niet gewoon de brui aan?”, vragen vrienden zich af. Tja. Buiten dat ik mijn baan daadwerkelijk leuk vind, hebben we mijn inkomen ook gewoon nódig: met onze dubbele lasten is het al moeilijk genoeg op één inkomen. En laten we eerlijk zijn: Anna wil ook weleens een momentje voor zichzelf, en ik heb de afleiding nodig.
Tijd voor een compromis dus. Ik ga een dag minder werken. Dat trekken we financieel wel en, belangrijker, Anna en ik hebben dan meer tijd om samen te genieten. Mijn leidinggevende gaat akkoord. Het voelt bevrijdend: het was niet eerder in me opgekomen om minder dan fulltime te werken.
Maar de praktijk blijkt weerbarstig. Stiekem probeer ik toch vijf dagen werk in vier dagen te proppen en slaag daar natuurlijk niet in. Ik kan beloftes niet waarmaken en mis deadlines. Ik vertel collega’s dat ik uiteindelijk weer naar vijf dagen terugga (Uiteindelijk? Na Anna’s overlijden of zo?). Eigenlijk weet ik zélf niet eens meer of ik dat geloof. Mijn werk lijdt eronder en collega’s moeten voor me in de bres springen wanneer ik steken laat vallen. Zoals elk compromis maakt het mijne uiteindelijk alle betrokken partijen, mijzelf incluis, ontevreden.
Ik probeerde de impact van Anna’s ziekte op mijn carrière in te perken. Ik voelde niet langer de behoefte om m’n persoonlijke situatie te verbergen of bagatelliseren tegenover collega’s en leidinggevenden. Maar m’n oude leven helemaal loslaten lukte nog niet: daarom ging het gepaard met onderhandelen en compromissen sluiten. En met de frustratie dat dat niet uitpakte zoals ik wilde.
Ik krijg weinig uit m’n vingers. Kan me nauwelijks concentreren. Mijn creativiteit lijkt verdwenen. Ik vergeet afspraken of kom te laat. Durf mijn mail eigenlijk niet te openen, omdat ik weet hoever ik achterloop. Dus doe ik het niet. En loop ik verder achter. Waarom laten ze me niet gewoon met rust?
“Vermijd cognitief belastende taken”, adviseert de bedrijfsarts. Tja, dan kan ik net zo goed naar huis gaan. Maar thuis ben ik moe. Zó moe. Is het niet beter als ik ontslag neem? Maar ja, ik ben de enige kostwinner nu. Een kostwinner die links en rechts wordt ingehaald door junioren. Het overweldigt me.
Elke week lig ik op mijn vrije dag uitgeput op de bank. Ik voel me schuldig tegenover de universiteit. En als Anna vraagt of we samen gaan wandelen, zeg ik: “dat trek ik niet schat” en voel me schuldig tegenover haar. En schaam ik me dat ik me überhaupt zórgen maak om iets triviaals als m’n carrière. Maar het is niet triviaal: ik moet dóór. Straks. Als ze er niet meer is.
Ik word er verdrietig van. Méér dan verdrietig, eigenlijk. Maar depressieve gevoelens over mijn carrière zijn natuurlijk niet los te bezien van mijn algehele gemoedstoestand ten aanzien van het proces waar ik met Anna in zit. Momenten waarop het goed gaat met Anna zijn niet per se momenten waarop het goed gaat met mij.
Natuurlijk is er opluchting na controles die aantonen dat haar situatie nog stabiel is. Maar er is ook de fallout van de uitputtingsslagen in de perioden waarin dat niet zo was. Met rust komt ook ruimte voor gedachten waaraan ik niet toekwam toen ik in die zorgmodus zat. Vervelende, moeilijke gedachten over de toekomst, die zich onaangekondigd voordoen.
Ik realiseerde me dat het niet zou lukken om Anna’s ziekte en alles wat daarbij komt kijken, te combineren met werk. Ik ervaarde gevoelens van schaamte, angst, waardeloosheid en hulpeloosheid, en het ging gepaard met gewichtstoename, concentratieproblemen, maagproblemen, en extreme vermoeidheid.
Na ruim twee jaar is het project op basis waarvan ik aangenomen was bijna afgelopen, en loopt mijn tijdelijke aanstelling weer ten einde. Ik hoop op een nieuw contract – misschien eentje met uitzicht op een vaste betrekking. Maar helaas: dankzij een wijziging in de cao werd de aaneengesloten periode gedurende welke wetenschappelijk personeel tijdelijke contracten mag krijgen, verkort naar vier jaar. En daar zit ik al overheen.
“Het komt erop neer dat we je geen nieuw contract mogen aanbieden na afloop van je huidige.”
Ik weet dat ze het oprecht graag anders gezien zouden hebben. Dat ze me graag hadden willen behouden, maar dat dat nu niet mag of kan. Dat ze me, wanneer de situatie verandert, in principe graag terug willen.
Ik merk dat ik niet kwaad of verdrietig word.
Sterker nog: ik merk dat ik er voor kan kiezen om dat niet te doen.
Inmiddels weet ik namelijk een aantal dingen zeker. Ik weet dat ik van mijn baan hou. Ik weet dat ik er goed in ben – mijn collega’s en leidinggevenden bevestigen dat. Ik weet dat ik van die mensen hou, en dat zij écht het beste met mij voorhebben. Daarom weet ik ook dat ik hier ooit terug zal keren.
Maar ik weet ook dat het nu tijd is voor een pauze. Voor het stukje reflectie waarop ik bij mijn studenten altijd zo hamer.
Tot mijn verbazing merk ik dat ik erin slaag om het op handen zijnde einde van mijn contract te zien als een kans. Een kans om mijn creativiteit terug te pakken. Een kans om mijn passies te ontdekken en uit te bouwen. Een kans om die in een onderzoeksvoorstel om te gieten zodat ik, als ik terugkeer naar de academische wereld, mijn eigen agenda kan nastreven.
Geeft dat zekerheid? Nee. Maar voor het eerst in mijn leven is dat voor mij geen criterium meer. Als ik iets geleerd heb van Anna’s ziekte, is het dat we helemaal geen zekerheden hebben. Dat kan angst inboezemen, maar ook een bron van kracht zijn. Als niets zeker is, is alles mogelijk.
Het lukte het me steeds beter om los te laten. Ik probeerde niet langer kostte wat kost mijn oude carrière te redden, maar begon in te zien dat een nieuwe mogelijk is – misschien een andere, of misschien dezelfde maar dan op mijn voorwaarden.
Hoe achterhaald het model van Kübler-Ross misschien ook is, het heeft me geholpen. Zoals ik regelmatig tegen mijn studenten zei: een model is een abstractie van de werkelijkheid die bedoeld is om iets beter te kunnen begrijpen. De veelgehoorde bewering dat ‘de realiteit complexer is dan het model’ is per definitie waar, maar daarmee ook triviaal. Voor mij is de lakmoestest niet de mate waarin een model ‘klopt’ maar de mate waarin het ‘nuttig’ is: we zoeken de grenzen op van het toepassingsgebied van het model.
Voor mij was het Kübler-Ross model in de eerste plaats nuttig omdat het me deed inzien dat ik midden in een verwerkingsproces zat. En daarbij ging het niet, zoals ik eerst dacht, om rouwen om het verlies van mijn carrière, maar om loslaten. Loslaten hoe ik wilde dat mijn carrière zou verlopen. Loslaten hoe ik dacht dat ‘ie behoort te verlopen. En dat is me gelukt.
Natuurlijk verlopen de stadia in dat proces, zoals de critici vaak opmerken, in werkelijkheid niet zo lineair als het model beschrijft. Mijn verhaal is dan ook een beetje gestileerd: in het echt sprong ik soms heen en weer tussen ‘stadia’ van depressie, onderhandelen, boosheid en ontkenning en ervoer ik die dingen regelmatig tegelijkertijd (zelfs nu kan ik nog verdrietig worden na het geven van een college waarin een leuke discussie met studenten ontstond: acceptatie van een verlies wil niet zeggen dat het leuk wordt). Maar het nadenken over mijn proces in termen van discrete stadia gaf me wél een manier om mijn gevoelens te ontwarren, en een structuur aan de hand waarvan ik mijn verhaal kon opschrijven. De academicus in mij heeft dat blijkbaar nodig.
Waar was het model dan niet nuttig voor? Nou, al die inzichten wapenen me niet tegen wat ons boven het hoofd hangt. Anna’s ziekte en uiteindelijke overlijden kan ik nog steeds niet accepteren. Voor Anna is dat anders. Ze is niet blijven hangen in boosheid of verdriet, maar stapte daar overheen: dat blijkt wel uit de nieuwe activiteiten die ze ontplooit zoals deze website en haar deel-de-liefde-actie. Om ook dat stuk te accepteren, blijft voor mij een strijd.
Ik leef nog steeds vrijwel voortdurend in angst. Angst voor het onvermijdelijke moment dat Anna’s medicatie niet meer werkt. Angst voor een verandering in onze huidige woonsituatie. Angst voor een toekomst zonder mijn vrouw. Maar niet langer angst voor het einde van mijn carrière: die heb ik overwonnen. Mijn carrière voelt niet meer als een racebaan met een veel te vroege finish, maar als een ontdekkingsreis met onvermoede ‘twists and turns’ – en met Anna als de beste gids die ik me zou kunnen wensen.
Door: Bram
carrière, loslaten, rouwcyclus, verlies, werk
Related posts
Heel mooi, Bram! Chapeau!
Dankjewel voor het compliment! En ook voor het mede mogelijk maken van deze hele website natuurlijk 🙂
Si j’te dis c’est laid chez vous, c’est pas àtoi que j’dis que t’es laide…Mais c’est toi qui a décoré chez vous…CA RESTE UNE ATTAQUE PERSONELLE……
Mooi. Authentiek. Integer. Zoals je bent 💓
Dankjewel Vanes. Fijn om te horen van iemand die zo dicht bij ons staat. X
Sterk spul, kusjes voor jullie <3
Tijdens het schrijven ervan heb ik ook wel een Fisherman’s Friend gehad 😉 Kusjes terug!
Ik lees je verhaal Bram en zat even te dubben of ik moest reageren..
De liefde van mijn leven stierf in juni 2014 zomaar ineens. Zonder waarschuwingssignaal, bam.
Een hele hoop dingen waar jij nu doorheen gaat kreeg ik toen pas.
Alles wat je denkt dat het zal zijn is het niet. Je kunt je daar totaal niet tegen wapenen zelfs niet met deze wetenschap vooraf.
Alle momenten van samen zijn hebben waarde en behouden die waarde ook. De rest is, wordt en blijft bijzaak. Jij zal nooit meer jij zijn. Jij blijft altijd “wij” , in je hart, in je hoofd maar vooral in je zijn.
Dat is denk ik wat ik nu als het mooiste ervaar in dit “andere” leven. Ik ben niet meer wie ik was maar ben nog steeds onderdeel van ons. Terwijl je dat in het begin niet zult begrijpen. Ik wens jullie beiden veel liefde en voorspoed op jullie pad. En vooral de wijsheid te kiezen voor de liefde de rest is bijzaak. Sterkte met alles!
Groetjes SuuS (vriendin van je zus)
Hey Suus. Ik heb uiteraard van Femke van je verhaal gehoord. Verschrikkelijk lijkt het me. Ik ben zó intens dankbaar voor de ‘bonustijd’ die Anna en ik hebben gekregen om zaken te bespreken, hoe moeilijk dat soms ook is. Ik heb me wel eens afgevraagd hoe ik ermee om zou gaan als we die niet hadden gekregen, en het ineens over zou zijn geweest. Ik realiseer me dat die vraag niet te beantwoorden is, maar ik word erg verdrietig van de gedachte.
Je woorden raken me. Even een ideetje uit de losse pols: zou je er misschien iets voor voelen om je reflectie op je eigen situatie op papier te zetten en, als je er klaar voor bent, te delen als een soort ‘gastblog’ op deze website? Misschien vind je het helemaal niks. Je hoeft in elk geval niet te antwoorden als je dat niet wilt. Laat het eens bezinken: je kunt altijd contact opnemen.
Ik wordt telkens even stil van de mails, wat een kracht spat daar vanuit, mooi!!
Dankjewel Hilde. Ik leun bijna dagelijks op die kracht van Anna!
Mooi geschreven Bram!
Thanks! Mede dankzij mijn zusje, die een strenge redacteur is 😉
Wat ontzettend mooi geschreven weer! En op veel gebieden zo herkenbaar. Iedere keer ben ik weer verrast / verbaast over de hoeveelheid zelfreflectie en de vernieuwende kijk op het leven en de daarbij dagelijkse dingen. Iedere blog die ik lees leer ik weer iets nieuws en krijg ik nieuwe inzichten, dankjewel.
Graag gedaan! En fijn om te horen. Het schrijven is niet zozeer het gevolg van zelfreflectie, maar is daar eigenlijk een onderdeel van. Terwijl ik schrijf, en de resultaten met Anna bespreek, loop ik tegen allerlei obstakels op (“nee dat klopt niet”, of “dat voelde anders”). Zo leer ik mezelf steeds beter begrijpen. Schrijven is reflecteren!
Ik ken jullie niet (ben een vriendin van een studiemaatje van Anna), maar lees met veel aandacht jullie blogs. Heel oprecht en verhelderend. Knap hoe je zo’n gecompliceerd proces van emoties uit elkaar weet te trekken en er woorden aan weet te geven.
Sterkte en vooral veel gelukkige momenten samen!
Groet, Marlen
Dankjewel Marlen! Fijn dat je ons volgt. Anna heeft deze website ook heel bewust opgezet als iets dat niet zeker alleen voor de directe omgeving bedoeld is, en het is goed om te zien dat het jou bereikt.
Heb het zojuist gelezen ben diep onder de indruk weet best wel hoe moeilijk het vaak voor jullie is maar weet ook dat jullie ook samen kunnen genieten soms van kleine dingen zoals met Schatje probeer dat vooral genoeg te. Doen groetjes Ineke
Groetjes terug 🙂 Gelukkig hebben we nog veel fijne ervaringen in ons leven. En ‘onze’ zwerfkat is daar inderdaad een mooi voorbeeld van. We genieten van zijn bezoekjes elke avond: hij wordt steeds meer een huiskat!
Ik las je blog naar aanleiding van een post op twitter en ben diep onder de indruk. Ik leef ook met een zieke partner en al 14 jaar in angst om hem te verliezen. Mijn man is hartpatient en ik zie hem achteruit gaan, hij moet steeds een beetje inleveren en daarmee lever ik steeds een stukje toekomstdroom in. Gelukkig heb ik een vaste baan en is er veel begrip vanuit mijn werkgever. Ik heb zelfs een post HBO studie afgerond vorig jaar om mijn kansen op een betere en uitdagendere baan te vergroten. De kans is nl groot dat ik er alleen voor kom te staan en dan moet ik voor mezelf en onze twee kinderen kunnen zorgen. Mijn werk geeft me zoveel steun om het vol te houden en ook te kunnen genieten van wat we samen nog wel hebben en dat is veel. Ik dank je wel voor je openhartigheid want je hebt me zo geholpen met je stuk. Ik kan er weer even tegen. Ik wens jou en je vrouw heel veel liefde en veel sterkte voor nu en voor de toekomst.
Dankjewel voor je lieve woorden. Ik ben blij dat ik je een beetje heb kunnen helpen. Dat was ook mijn hoop voor dit stuk. Er leven zoveel mensen met leed, en soms is een stukje herkenning al heel wat.
De angst voor de toekomst is begrijpelijk en maakt voor jou en mij deel uit van het dagelijks leven. Toch hoop ik oprecht dat je erin slaagt om je gedachten steeds weer terug te laten keren naar het heden, want meer dan dat is er eigenlijk niet. En, zoals je al zei, niet richten op wat er niet meer kan, maar op wat er nog wél mogelijk is. Ik wens jullie met z’n viertjes alle sterkte van de wereld toe!
Inderdaad zoals iemand hier al eerder schreef, krachtig!
En ook ik word er elke keer weer stil van.
Thanks! Het voelt heel kwetsbaar om zoiets te publiceren, maar dit soort reacties helpen enorm!
Super gaaf om te lezen, deze analyse. Geeft een goed beeld van jou als partner in dit verhaal. Ook jij bent een onderdeel.
Ooit heb ik deze uitspraak gehoord en altijd onthouden:
Als verlangen het wint van angst, gebeuren er mooie dingen
Die wil ik je meegeven.
Thanks man! Mooie uitspraak, die ga ik onthouden. Misschien maken we er in Mei wel de quote van de maand van!
Wat dapper dat je er zo over schrijft zeg! Ik vind het heel mooi, het heeft me zeker geraakt 🙂
Dankjewel David. Het is tricky om ‘openbaar’ te gaan met zulke persoonlijke dingen, maar het onderwerp voelt voor mij zeker even belangrijk als de dingen die ik in de collegezaal vertel.
Krachtig geschreven en dapper Bram, eerlijk, recht uit het hart.
Dag Hans. Dank voor de complimenten – die steken een hart onder de riem!
Het is zoals het er staat. Prima verwoord. Sterkte samen.
Dankjewel Ria. Er zijn stiekem wel enkele versies voor nodig geweest om het een beetje kernachtig te verwoorden hoor 😉
Bram jouw inzicht is goud waard. Voor jezelf maar zeker ook voor anderen. Dankjewel voor het delen. Liefs Evelien
Dankjewel Evelien! <3
Lieve Bram wat ben je toch een analyticus. Altijd al geweest. Maar nog veel meer ben je een man die zo sterk is dat hij zijn gevoelige kant durft te tonen en zijn emoties deelt. Ook dat is altijd al geweest. Het lijkt alleen of het nu nog duidelijker naar voren komt.
Ik vind het heel bijzonder hoe je ons een inkijkje in je gevoelsleven geeft en hoe je me meeneemt in je grote liefde voor Anna, voor je werk en voor jezelf. Ik vind je een prachtig mens en ik wens je alle liefde toe!
Lieve Christel, dankjewel voor je lieve woorden ☺️ Uit vreselijke zaken kunnen gelukkig ook mooie dingen voortkomen, zoals dat ik nu dichter bij mezelf sta dan ooit. Maar ook dat wij weer contact hebben. Hopelijk tot snel!
Wat een prachtig oprecht en open relaas hoe het is voor iemand die zoveel onzekerheid voor de kiezen krijgt. Ik kan het me niet voorstellen hoe het moet zijn om te weten dat je je partner kan verliezen en de zekerheid van je baan. Jij geeft een duidelijk beeld van hoe het voor jou is. We nemen alles zo vanzelfsprekend: ‘geluk is heel gewoon’. Jij hebt me weer even goed doen beseffen hoeveel geluk ik eigenlijk heb. Dank je wel voor je openheid in je gevoelsleven en ervaringen. Respect!
liefs,
Bianca
Bedankt voor je lieve woorden Bianca. Hopelijk weet je ook hoeveel Anna en ik van jou geleerd hebben, en nog steeds leren, in ons proces. Hoe fijn dat het soms ook tweerichtingsverkeer kan zijn 🙂
Een woord-> KANJER
Eén emoticon: ☺️
Heel eerlijk, mooi en straightforward geschreven zeg.
Onder de indruk.
Ik wens jullie het allerbeste.
Dankjewel Vincent! Dat is lang geleden zeg…wat leuk dat je ons wel en wee volgt!
Wat is het toch fijn om jullie hier te ontmoeten. Ik put veel energie en hoop uit de oprechte verhalen. Dank je Bram en Anna.
Oh, en voor de geïnteresseerden: de cartoons zijn uit de serie ‘Calvin and Hobbes’ (in het Nederlands gepubliceerd als ‘Caspar en Hobbes’). Normaliter zorg ik voor eigen beeldmateriaal bij de blogposts, maar in dit geval heb ik ze schaamteloos gejat van illustrator Bill Watterson. Daar hoort een klein verhaaltje bij.
Toen mijn vader vroeger eens naar Amerika moest voor werk, nam hij voor mij een verzamelalbum mee over dit vroegwijze mannetje en zijn denkbeeldige tijgervriend. Ik was meteen verslaafd. Ik ken inmiddels vrijwel alle C&H cartoons uit mijn hoofd, en het is mij wel eens opgevallen dat ik bijna elke situatie in mijn leven kan relateren aan één van de stripjes. Om een vrij heftige blogpost toch een luchtig tintje te geven, leek het me aardig om een aantal stripjes te delen uit een reeks die zo belangrijk voor mij is geweest.
Krachtig en mooi en goed omschreven, om stil van te worden.
Jullie zijn kanjers
Dankjewel Marielle!
jee, Bram, een brok in mijn keel.
Wat schrijf je dit mooi, gevoelig en helemaal niet bang.
Prachtig, wat boffen jullie met elkaar.
Ik wens jullie nog een hele lange liefde
Liefs Marieke
Dankjewel Marieke! Wat betreft het “niet bang” zijn: ik denk dat openheid, en de kwetsbaarheid die daarmee samenhangt, zulke angst de kracht ontneemt omdat het tot verbintenis leidt (of op z’n minst tot duidelijkheid).
Ik vond daarover een erg mooie TEDtalk van Brene Brown. Het kost je 20 minuten van je leven, maar het is het waard 😉
Hoi Bram, mijn eerste reactie was indrukkend, knap en zo mooi verwoord! Liefs Maartje
Dankjewel Maartje 🙂 Liefs terug, ook van Anna natuurlijk!
Wat ben je toch een mooi mens!
Dat gevoel is wederzijds! We hebben elkaar al weer veel te lang niet gezien natuurlijk…maar zo gaat dat bij ons. X
Na het lezen van jullie blog word ik altijd weer even met twee benen op de aarde gezet en realiseren we ons zo goed dat we moeten genieten van de ‘gewone’ dagelijkse dingen in ons leven. Dat we elkaar, hoe cliché dat ook klinkt, moeten waarderen, respecteren, liefhebben… Koesteren.
Wat ontzettend mooi geschreven, Bram❤️! Met een brok in mijn keel denk ik na over de dingen die jij schrijft.. Dat je een uitgestippelde route in je leven niet af kunt dwingen maar dat het leven jou nu dwingt om een ander pad in te slaan. Dat je daar nu vrede mee hebt, dat vind ik bewonderenswaardig. We zien elkaar niet dagelijks en toch ben je voor mij altijd een enorm voorbeeld geweest (en nog steeds). Een soort van alleswetende professor, een humoristisch mens en fijne gesprekspartner. Ook al ben je soms even de weg kwijt en is alles onzeker, blijf dicht bij jezelf, blijf jezelf.. Dat is genoeg. Heel veel liefs en knuffels.. Ook voor Anna. Je nichtje
Lieve Manon, ik ben helemaal ontroerd door je reactie (en Anna trouwens ook). Wat mij betreft haal je precies de juiste lessen uit m’n tekst, en ik hoop dat we er allebei in slagen om die toe te passen in ons leven. Dat ik een voorbeeld voor je mag zijn, vind ik een enorme eer en ik hoop je snel weer te zien. Hugs and kisses terug!
Lieve Bram,
Petje af! Een rots in Anna’s branding.
Zo speciaal om een kijkje in jullie levens te hebben. Voor velen zou dit verplichte kost moeten zijn om te lezen. Ik ben altijd weer geraakt door jullie openhartige verhalen.
Kus en knuffel.
Dankjewel Hera, voor je reactie natuurlijk, maar ook voor al je steun! X
Heel begrijpelijk, joh. Die stadia zijn trouwens een beetje achterhaald, maar who cares. Als je maar weet dat al die dingen normaal zijn. Je hebt een boel te verwerken. Jullie allebei. Eigenlijk super goed dat je daar gewoon open over kunt praten. Ook over het afscheid van elkaar. Dat helpt enorm. Heb ik zelf gemerkt toen onze oudste zoon overleed. Er was veel begrip en er was geen boosheid.
Groeten aan Anna.
Dankjewel Kitty! De boosheid ligt inderdaad vooral bij mezelf. Daarom is openheid voor mij ook de enige manier: dan kunnen mensen in mijn omgeving die boosheid hopelijk plaatsen en levert het geen barrière op voor contact.
Wat betreft de stadia: ik heb het erover gehad met een goede vriend die psycholoog is. Hij bevestigt wat je zegt. Volgens hem is de reden dat het achterhaald is overigens niet zozeer dat de concepten niet ‘werken’ of belangrijk zijn, maar dat de stadia niet uitsluitend over rouwen gaan en eigenlijk betrekking hebben op alle processen waarin mensen geconfronteerd worden met heftige verandering. Daarnaast ook omdat het eigenlijk niet echt stadia zijn: ze hoeven niet in een bepaalde volgorde op te treden en je hoeft ze niet eens allemaal te ondervinden in je eigen proces. Er is geen ‘juiste’ manier om te verwerken.
Ik vond het wel typisch dat ik beide zaken zelf ook al ondervonden heb. Het is per slot van rekening (nog heel eventjes…) mijn baan om kritisch te zijn op analytische raamwerken 😉
Groetjes terug, ook van Anna!
Hoi Kitty! Ik heb inmiddels een paar passages een beetje herschreven om mijn positie in het debat over de vijf stadia te verduidelijken. Mede dankzij jouw commentaar. Thanks!
Groetjes van mij en natuurlijk ook van Anna.
Wat een mooie blog, Bram. Heel helder en fijn om jouw verhaal te horen. Ik denk dat iedereen hier wat kan uithalen voor zichzelf in allerlei verschillende situaties.
Jullie doen het allebei bewonderingswaardig goed! X
Hoi Bram wat een openhartig en knap geschreven blog! Grote bewondering voor jullie allebei! Jasper
Bedankt dat jij/jullie dit met ons delen! Iedere keer als ik wat lees ben ik ontroerd! Heel veel liefs
Knap verwoord Bram.
Bram, je blog raakt me. Dankejwel en een knuffel voor je x
Goh wat gaaf geschreven en zoveel herkenbaars. Wat “fijn” om zulke paralellen te zien, dank je voor het delen. Dat helpt! De fasen van rouw, loslaten van ‘ideaal’ plaatjes, en de uiteindelijke bevrijding die dat zo onverwacht toch geeft. Wat goed, wat mooi, dank je voor je openheid.
Bram mooie verwoord, jammer dat je dit letterlijk moet ervaren .
Hoewel er velen zijn die dit meemaken .Was er maar een vangnet die iemand er door kon begeleiden .
Groetjes wielly
Och Bram, wat bijzonder om jou verhaal hier zo te lezen. Zo eerlijk en kwetsbaar en daarmee ook zo geweldig sterk van je! Voor mij zijn de naasten van een lief met kanker kanjers en jij bent daar helemaal een voorbeeld van.
Dank je wel Bram!
Mag ik het delen op mijn site alskankerjeliefis, kan dat? Ik ben nog maar kort bezig met een site en bloggen, moet nog van alles uitvogelen 😉
Wens je al het goede toe!
Liefs Kitty
Hoi Bram,
Ik sprak je vanmiddag in Maastricht. Ik ben de zieke, mijn man de TUe man. Echt een prachtig blog. Een gesprek met/blog van jou, leert mij beter begrijpen hoe het voor mijn man is.
Dank!