Het begrip ‘plek’ loopt als een rode draad door het verhaal van mij en Anna. Het begon met een plekje in mijn hart en daarna in elkaars leven. Toen: plekjes op haar longen. Ons eigen plekje in Eindhoven opgeven. Geen plek meer voor mij op m’n werk. En uiteindelijk: een plekje voor haar as bedenken. Het voelt als één grote blauwe plek.

Volgens sommige mensen moet ik het een plekje geven – dat zijn vaak dezelfde mensen die me het advies geven om vooral door te gaan. Anderen zeggen geruststellend dat het op een gegeven moment wel een plekje krijgt – wat me in elk geval makkelijker lijkt. Weer anderen vrágen het gewoon: of het, anderhalf jaar na dato, al een plekje heeft.

Kluisje

Al die goedbedoelde plekpraat riep voorheen irritatie bij me op. Een plek geven zag ik als een mentaal kluisje: als ik geen zin meer zou hebben om ermee te zeulen, mik ik het erin. Deurtje dicht, slotje erop. Maar dat wil ik helemaal niet!

En trouwens: wát moet ik dan precies een plekje geven? Haar dood? Haar lijden? Mijn angst? Ons verdriet? Mijn rouw? Ons huwelijk? Onze dromen? Anna zelf?

‘Al die dingen dienen een plek te hebben,’ zei mijn docent, ‘maar wel de juiste.’

Enkele maanden geleden pakte ik de opleiding die ik met Anna begonnen was, weer op. Die ging over systemen – groepen waarin je je beweegt zoals je familie of werk – en over de pijlers van zulke systemen. Eén van die pijlers is, je raadt het al, plek.

Je kunt iets een te kleine plek geven, of een te grote. Bijvoorbeeld iemand die op z’n werk structureel te laat meetings binnenwandelt. Als je dat systemisch bekijkt, dan zou je kunnen zeggen dat ‘ie zichzelf een te grote plek geeft: de rest kan niet aan de slag totdat hij er is.

Ook kun je dingen een verkeerde plek geven, of zelfs proberen om ze géén plek te geven. Stiekem is dat laatste dus mijn spookbeeld van het mentale kluisje: wegsluiten komt neer op géén plek geven. Niet de handigste optie, want het is er ondertussen wel. Beter geef je het daarom de juiste plek.

Partnerplek

Op één van de opleidingsdagen leerden we dat iedereen een partnerplek heeft. Die plek kan op enig moment gevuld zijn, of niet. Ook kan de invulling onjuist zijn, zoals door een bezorgde zoon die na het overlijden van zijn vader diens plek inneemt in het leven van zijn moeder. Heel lief en zorgzaam allemaal, maar daarmee ontneemt hij zowel haar als zichzelf iets wezenlijks.

Dat deed me nadenken over mijn eigen partnerplek.

‘Ik weet niet of ik ooit nog een relatie wil,” zei ik. “Wat als ik nou besluit dat ik m’n lege partnerplek niet wil invullen?’

De docent antwoordde met een wedervraag:

‘Is je partnerplek leeg?’

Om één of andere reden deed die vraag pijn. In minder dan een seconde doorliep ik in mijn hoofd de volgende interne dialoog:

‘Ja natuurlijk, want Anna is dood.’

…en ik merkte mijn eigen verontwaardiging op.

‘En trouwens: het is geen antwoord op m’n vraag!’

…en ik merkte mijn eigen irritatie op.

‘Wacht – stap ik er nou overheen om niet serieus over zijn vraag na te hoeven denken?’

…en ik merkte mijn eigen twijfel op.

In de weken daarna was ik veel met zijn wedervraag bezig. Ik besloot dat het geen retorische vraag was maar een ‘echte’: dergelijke vragen kun je namelijk niet voor een ander beantwoorden. En ook dat het een belangrijke vraag was: voordat je überhaupt aan de slag wilt met het al dan niet invullen van een plek, moet je eerst weten of ‘ie inderdaad leeg is.

…spoiler: dat is ‘ie niet.

Anna neemt in de praktijk nog een belangrijk deel van mijn partnerplek in. Hoe ik dat weet? Nou, ik vertel haar elke avond hoe m’n dag was. Ik zoek haar goedkeuring bij de beslissingen die ik neem. Ik zet haar spulletjes in mijn nieuwe huis. Ik slaap aan mijn kant van het bed. En aan mijn linkerhand draag ik m’n trouwring. Niet gek dat ik niet kan voelen of ik behoefte heb aan een nieuwe partner: ik heb er op geen enkele manier plek voor.

En dat is prima.

Ik heb het anderhalf jaar na dato nog nodig. Het gedoe dat dat oplevert, neem ik op de koop toe: mijn nieuwe inzichten helpen me in elk geval alvast om te zien waar dat gedoe vandáán komt. En belangrijker: het geeft me rust om te realiseren dat niemand van me verwacht dat ik Anna uiteindelijk in een kluisje stop. Anna hééft niet alleen een plek in mijn leven, maar hóórt die ook te hebben. Maar wel een andere plek dan ze nu heeft, uiteindelijk.

Bij wijze van experiment doe ik ’s ochtends mijn trouwring af. Het voelt vreemd, naakt. Ik schuif een willekeurige zilveren ring over de witte plek: dat scheelt al iets. Ik loop zo een dag rond en vind het maar niks. Wanneer ik ’s avonds m’n trouwring terug om mijn vinger doe, denk ik met een glimlach terug aan hoe Anna dat tijdens onze bruiloft bijna niet voor elkaar kreeg.

Voorlopig hou ik ‘m om.

Voor mij is rouwen om Anna het proces van alles weer de juiste plek geven in mijn nieuwe situatie – mezelf incluis. Ding voor ding, stap voor stap. Een ontdekkingsreis die pijnlijk, prachtig, uitputtend, boeiend, en verwarrend is. En eindeloos, want in elk nieuw ‘nu’ kan een een nieuwe plek de juiste zijn.

Dus wanneer iemand me tegenwoordig vraagt of het al een plek heeft, word ik niet meer boos of verdrietig. In plaats daarvan antwoord ik:

‘Jazeker, maar nog niet de juiste.’

En wat dan precies die juiste plek is, dat ontdek ik nog wel.

Door: Bram

partnerplek, plek, rouw, systemisch

---

---